Anatevka

Nederland was het tweede Europese land waar de musical "Fiddler on the roof" werd uitgebracht. De titel "Anatevka", de naam van het dorpje waar de musical afspeelt, werd hier geschikter geacht dan het oorspronkelijk "Fiddler on the roof" of een vertaling daarvan. Anatevka werd in Nederland gemaakt naar Amerikaans voorbeeld. Een groot deel van het oorspronkelijke creatieve team was dan ook overgekomen om de productie hier op poten te zetten. Alleen Jerome Robbins had vervanging gestuurd in de personen van Richard Altman en Tom Abbott.

Voordat Theater Carré de groots opgezette musical kon herbergen, moest voor een ton verbouwd worden. Er werd onder meer een zijmuur gesloopt, brandtrappen werden veranderd en de lichtinstallatie werd aangepast.

Met de Nederlandse cast prees schrijver Jopeph Stein zich bijzonder gelukkig. Sommige rollen - waaronder Goudsmit's Tevje - vond hij voor de première al beter bezet dan in de Verenigde Staten. En die opmerking was goud waard, want in de oorspronkelijke Broadwayversie waren Zero Mostel, (de latere Golden Girls-actrice) Beatrice Arthur en Julia Migenes te zien als respectievelijk Tevje, Golde en hodel. In 1966 werd overigens ook een jonge Bette Midler toegevoegd aan de spelersploeg van de Broadwaymusical. De diva in spe had er alle kans om haar talent te ontwikkelen en een jaar nadat ze in het ensemble begonnen was, kreeg ze al promotie en mocht ze de rol van Tzeitel opnemen.

Lex Goudsmit kon naast de complimenten van Stein nog meer lofuitingen in ontvangst nemen. De Nederlandse pers roemde zijn optreden als Tevje unaniem. Zo meldde Paul Beugels in de Volkskrant: "en de melkman Tevje zoals Goudsmit hem is, was goddelijk, letterlijk en figuurlijk. Goudsmit is dé grote vondst. Ik zou geen andere acteur kunnen aanwijzen die het kan zoals hij. Hij was zacht gezegd fenomenaal. Zoals hij de hele avond over het toneel banjert, het leven uitzingt en bezingt, in zijn vreugde en verdriet, het Goede Boek citeert als hem dat van pas komt, onderonsjes heeft met God, die hem best begrijpt, zijn vrouw en vijf kinderen liefheeft en heel Anatevka om zijn vinger wind - het is werkelijk uniek en groots". De prestaties van Lex Goudsmit deden zijn understudy Fred Wiegman verzuchten dat de hoofdrolspeler gelukkig oergezond was, omdat er geen eer aan te behalen viel om hem te vervangen.

De enthousiaste ontvangst van de voorstelling zorgde ervoor dat er een stormloop aan toeschouwers op gang kwam. Al bij de honderdste voorstelling was een imponerend lijstje cijfer te geven: de gemiddelde zaalbezetting was 81%, in totaal werden 102.986 bezoekers geteld, de buto recette was 979.266,75 gulden, waarvan 163.211,22 gulden aan vermakelijkheidsbelasting afgedragen moest worden en 32.060,89 gulden aan omzetbelasting. Omdat de druk op de kassa's groot bleef, werd verlening op verlenging gespeeld met Anatevka. Acteurs als Huib Rooymans, Jenny Arean en Manfred de Graaf konden zich door andere engagementen niet vrijmaken voor de hele reeks voorstellingen. Hun plekken werden ingenomen door respectievelijk Erik Plooyer, Celia Nufaer en Hans Kemna.

Na een triomftocht door Nederland, waar alleen de grote theaters werden aangedaan, mocht Leg Goudsmit de rol van zijn leven in 1969 ook in het Londense Her Majesty's Theatre gaan vertolken. In totaal vroeg Goudsmit als de getergde Tevje zo'n 1200 keer aan God of een ander volk nu eindelijk eens het uitverkoren volk mocht zijn. 586 van de 1200 voorstellingen vonden plaats in Nederland.

Première 21 december 1966, Theater Carré, Amsterdam

Het verhaal

Anatevka is het verhaal van de arme melkboer Tevye, dat zich afspeelt aan het begin van deze eeuw in het Tsaristische Rusland. Tevye woont met zijn vrouw Golde en hun vijf dochters in de joodse gemeenschap van het dorpje Anatevka. Tevye probeert onder het harde bewind van de Tsaar zijn hoofd boven water te houden en klampt zich vast aan zijn geloof in God en aan de tradities waarmee hij is opgegroeid. Zijn drie oudste dochters hebben de huwbare leeftijd bereikt. Het liefst ziet hij hen trouwens met geleerde mannen, die net als hij de liefde voor bijbelstudie koesteren, maar al snel blijkt dit ijdele hoop. Tot Tevye’s grote verdriet dienen zich keer op keer kandidaat-schoonzonen aan, waarmee hij zich moeilijk kan verenigen. Tzeitel, de oudste dochter, kiest voor de kleermaker Mottel. Terwijl Tevye haar liever ziet trouwen met Leiser Wolf, de slager.

Intussen wordt het nieuws verspreid dat de joodse gemeenschap in de omgeving door de Russen uit hun dorpen worden gejaagd. De jonge student Perchik probeert de dorpelingen van Anatevka wakker te schudden, maar niemand luistert naar zijn redevoeringen over het naderende onheil. Behalve Tevye. Hij biedt de onorthodoxe jongeman onderdak en zorgt zo voor nog meer drukte in zijn gezin. Tevye’s dochter Hodel wordt verliefd op Perchik en ook die liefde kan Tevye niet zomaar accepteren. Chava, de derde dochter, verteld Tevye tot zijn grote schrik dat ze wil trouwen met de Rus Fyedka. Tevye is tot wanhoop gedreven. Keer op keer komt hij in conflict met zichzelf.

Gedwongen door de omstandigheden en uit liefde voor zijn dochters moet Tevye steeds vaker concessies doen aan de voor hem zo dierbare tradities. Steeds vaker richt hij zich wanhopig tot God. "Moet ik alles verloochenen waar ik in geloof? Kan ik mijn eigen kind verloochenen? Kan ik mijn geloof, mijn volk de rug toe keren? Als ik zover moet buigen, breek ik!" Het noodlot lijkt onafwendbaar...

Cast

Lex Goudsmit
Jenny Arean
Manfred de Graaf
Diny de Neef
Diana Marlet
Huib Rooymans
Louise Rettich
Gerard Heystee
Tabe Bas
Carry Tefsen
Ronnie Bierman
Johan Boskamp

Credits

Producent: Paul Kijzer