‘Kalverliefde’, ‘Thorbeckeplein’, de musicalhit ‘Vanmorgen vloog ze nog’ – het oeuvre van zanger, schrijver en componist Robert Long (1943-2006) lijkt te bestaan uit louter evergreens. Zijn herkenbare melodieën resoneren nog altijd in ons hoofd. Zijn kritische, geestige en ontroerende teksten raken nog steeds. De kracht van Longs werk schuilt in z’n diepe, menselijke bewogenheid; de liedjes kwamen recht uit zijn hart.

In Vroeger of Later brengen Nederlandse theaterzangers van nu de beste songs van toen. Tony Neef, Maaike Widdershoven, Jenny Arean en Joel de Tombe tonen met persoonlijke interpretaties dat het repertoire van Robert Long nog altijd springlevend is. Gevieren bezingen zij gedachten en emoties van mannen en vrouwen, van jongeren en ouderen, van homo’s en hetero’s – van vroeger en later.

Interview met de cast

Het zit er allemaal in, zegt Jenny Arean: het mooie, het gevoelige, de baldadigheid, het venijn, het engagement, zijn homoseksualiteit. Toen ze benaderd werd voor de muzikale hommage aan Robert Long (1943-2006) Vroeger of Later aarzelde ze geen moment. ‘Ik hoorde dat Tony Neef erbij zat. Samen hebben we in Telkens weer het dorp gestaan, daar zijn we bevriend geraakt. Dat George Groot de verbindende teksten zou schrijven, gaf me een heel goed gevoel. Voor je het weet heb je met zo’n liedjesprogramma een popconcert, met George weet je dat dat niet gebeurt.’

Halverwege de jaren zeventig leerde Arean (1942) Robert Long kennen in het liedjes- en cabaretprogramma Scherts, satire en ander snoepgoed. ‘Dat had hij samen met Dimitri Frenkel Frank geschreven,’ zegt Arean. ‘Robert kwam uit de popgroep Unit Gloria, daar zongen ze Engelse nummers. Voor ons programma maakte hij Nederlandse teksten. Hij schreef dingen die qua stijl en sfeer compleet anders waren dan alles wat we kenden uit de amusementssector. We waren net “Kleine kokette Katinka” voorbij moet je rekenen, en toen kwam Robert met z’n gekte en gevoeligheid en z’n engagement. Dat was nieuw, dat was baanbrekend. Liedjes als “Mien” en “Jezus redt”, die kwamen binnen bij de mensen.’

Arean (1942) herinnert zich Robert Long als een hartelijke man. ‘Zo’n grote afro met enorme krullen en wel twee meter lang. Aardig en leuk was hij, hoewel hij ook streng kon zijn, dat was dat protestante, die kant had hij ook. En trouw hè, heel trouw. Al die exen van hem, daar heeft hij z’n hele leven contact mee gehouden. Muzikaal waren we het niet altijd eens. Dan schreef hij een nummer voor een van mijn soloprogramma’s en dan arrangeerde ik de muziek naar me toe. Dat was niet de bedoeling, daar was hij strikt in, maar echte ruzie werd het niet, hij kwam altijd kijken als ik een nieuwe voorstelling had.’

Regisseur Maarten Mourik maakte de selectie van de liedjes. Prettig, vindt Arean: ‘Robert heeft een paar kilometer weg geschreven, dan hoor je op een gegeven moment door de bomen het bos niet meer. Maarten heeft de nummers niet gekozen op effectbejag, er zit veel onbekend werk tussen, hoewel er ook een medley met greatest hits in zit, de mensen mogen niet teleurgesteld naar huis gaan.’

Tony Neef (1961) kende de liedjes van Robert Long van lp’s van vriendinnen uit zijn tienerjaren. Neef: ‘De jongens luisterden naar Randy Newman en The Eagles, de meisjes naar Robert Long, zo ging dat toen. Voordat ik voor Vroeger of Later werd benaderd, had ik me nooit echt in zijn werk verdiept, maar ik had wel meteen ongelooflijk veel zin in dit programma. Het zit richting kleinkunst, heeft ook dat intieme, heel anders dan de musicalwereld waar ik vandaan kom. Nu ik met de teksten bezig ben, vind ik ze prachtig. Eigenlijk zijn het verhalen die Robert vertelde. Ik vond het verbijsterend te ontdekken hoe geldig zijn teksten nog steeds zijn. Zo’n lied als “Thorbeckeplein” over twee mannen die een mooie nacht hebben samen maar dat dan de volgende ochtend blijkt dat die ene een vrouw heeft, dat vind ik prachtig. Of “Die fijne Jordaan”, een Jordanese smartlap over gepeste homo’s. Dat lied heeft Robert vroeger met Leen Jongewaard gezongen, nu zing ik het met Jenny. Zulke liedjes hoor je tegenwoordig niet meer op de radio, maar dat is onterecht. Het werk van Robert Long is mooi én actueel.’

Maaike Widdershoven (1969, musical, opera) en Joël de Tombe (1981, Idols, Hair) stonden niet eerder in een liedjesprogramma als Vroeger of Later. Heel prettig, vindt De Tombe, zo’n kleine groep om mee te werken. ‘In een productie als Hair is het toch al snel dat de regisseur zegt: zo gaan we het doen. Hier zijn we met elkaar bezig een voorstelling te maken, dat maakt het veel persoonlijker.’

Als kind was hij geen groot fan van Robert Long, bekent hij. ‘Op vakantie naar Spanje draaide mijn vader een bandje met liedjes van Jasperina de Jong en Robert Long. Dan riep ik dat hij de muziek uit moest zetten, ik vond er niks aan. Voor deze voorstelling ben ik in zijn werk gedoken. Wat ik het knappe aan de teksten vind, is dat ze zo direct herkenbaar zijn. Bij een programma als Vroeger of Later gaat het niet in de eerste plaats om de techniek, dat mooi zingen komt wel, het gaat erom dat je het verhaal vertelt.’

Joëls poppy, hese sound combineert mooi met de andere stemmen, vindt Widdershoven. ‘We hebben allemaal een andere klankkleur: zelf heb ik een heldere, lyrische stem, Tony heeft ook dat lyrische maar hij is een tenor en Jenny is een warme contra-alt. Met z’n vieren vullen we elkaar perfect aan.’

Widdershoven leerde de liedjes van Robert Long op de lagere school kennen. ‘Bij m’n beste vriendin hadden ze thuis al z’n platen staan, daar konden we eindeloos naar luisteren. Liedjes als “Kalverliefde” en “Waarom huil je nou” vind ik nog net zo mooi als toen. Als tiener bezochten we zijn concerten. Ik weet nog dat ik tijdens zo’n avond heel hard moest niezen. Robert stopte even en de hele zaal keek achterom. Toen heb ik me ook maar omgedraaid om te kijken wie er zoveel herrie maakte.’ De Tombe: ‘Voor onze voorstelling is de muziek soms opnieuw gearrangeerd, er zijn wat koortjes toegevoegd, er zit een a capella-dingetje in, muzikaal is er wat aan gesleuteld, maar de essentie blijft. Dat is waarom het belangrijk is dat het werk van Robert Long bewaard blijft en steeds opnieuw gezongen wordt: alle facetten die een goed lied nodig heeft, zitten erin. Er zijn niet veel zangers die iets betekend hebben voor meerdere generaties. Robert Long heeft dat wel. Dat is toch gaaf?’

Credits

De regie van dit vervoerende liedjesprogramma is in handen van Maarten Mourik (The Last Five Years), de live band staat onder leiding van Bart Wolvekamp.

Recensies

Recensie 1

Uit: www.theaterparadijs.nl, 2 november 2011
Door: Trudy Rijpstra

Maandag 31 oktober 2011 is het zover. De première van het programma Vroeger of Later in het Delamar Theater in Amsterdam staat op de agenda. Het oeuvre van zanger, schrijver en componist Robert Long (1943-2006) lijkt te bestaan uit louter evergreens. Zijn herkenbare melodieën resoneren nog altijd in ons hoofd. Zijn kritische, geestige en ontroerende teksten raken nog steeds.

De kracht van Long’s werk schuilt in zijn diepe, menselijke bewogenheid; de liedjes kwamen recht uit zijn hart. In Vroeger of Later brengen Nederlandse theaterzangers van nu de beste songs van toen. Jenny Arean, Tony Neef, Maaike Widdershoven en Joël de Tombe tonen met persoonlijke interpretaties dat het repertoire van Robert Long nog altijd springlevend is.

De titel van de voorstelling is dezelfde als de titel van het eerste solo-album van Robert Long uit 1974. Een album waarop bijvoorbeeld Liefste Mijn Liefste, Allemaal Angst, Toe Maar Jongens, Kalverliefde, Het Leven Was Lijden en Jezus Redt staan. Al deze nummers komen voorbij, maar er is in deze voorstelling niet gekozen voor de gemakkelijke weg. Zeker ook het minder bekende werk van Robert Long wordt onder de aandacht gebracht.

Wie verwacht dat het een avond wordt met louter herinneringen aan en anekdotes over Robert Long komt bedrogen uit. Er is duidelijk gekozen voor een zeer eigentijdse presentatie van de tijdloze teksten en muziek van de zanger. Hij leeft voort in zijn liedjes en dat wordt deze avond nog maar eens benadrukt. Er is duidelijk ruimte voor de talenten en het karakter van de uitvoerenden. Ieder van de castleden voegt zijn eigen, unieke karakter toe en dat is heerlijk. Jenny Arean, Maaike Widdershoven, Tony Neef en Joël de Tombe vormen een goed team. Ze geven elkaar de ruimte om te schitteren en doen dat alle vier!

Ook het combo onder leiding van Alberto Klein Goldewijk op piano, Bart van Osch op bas en Benjamin Rheinländer is uitstekend op dreef. Een genot om naar te kijken en luisteren. De teksten van George Groot gaan vooral niet over Robert Long en voegen een geheel eigen toon toe aan de voorstelling.

Al met al een heerlijke avond theater!

Recensie 2

Uit: www.hetlied.nl
Gezien op maandag 31 oktober 2011 in het DeLaMar Theater in Amsterdam

Zouden ze het expres gedaan hebben, beginnen met zo’n ouverture waarin het combo vluchtig wat bekende melodieën van de te eren artiest rondstrooit? In de voorstelling ‘Vroeger of later’ waarin Jenny Arean, Tony Neef, Maaike Widdershoven en Joël de Tombe een hommage brengen aan Robert Long, zet dit oubollige begin de bezoekers totaal op het verkeerde been. Want na opkomst van het viertal begint een verre van ouderwets theaterprogramma, dat sprankelt. Geen dooddoeners als geprojecteerde foto’s van Long of archiefbeelden en al helemaal geen anekdotes. Robert Long leeft voort in zijn liedjes, zo heeft men gemeend, en dus wordt hij gezongen.

Jenny Arean is onbetwist de ster van de avond. Zij is de leading lady in door George Groot geschreven humoristische tussenteksten, die vooral niet over Robert Long gaan. Door haar mimiek, stemgebruik en uitmuntend gevoel voor timing zijn al haar grappen raak. Haar komisch talent zet zij ook zeer smakelijk in bij het zingen van Longs meest geestige teksten: ‘Alleen in Amstelveen’ en ‘He gezellig’. Als meer serieus chansonnière brengt ze ‘Dit lied is duizend eeuwen oud’, dat al lange tijd op haar repertoire staat.

Maaike Widdershoven en Tony Neef geven prachtige uitvoeringen weg van respectievelijk ‘Flink zijn’ en ‘Thorbeckeplein’. Tony Neef is ook zichtbaar in zijn element, wanneer de vermakelijke hit ‘Iedereen doet het’ wordt ingezet. De verrassing van de avond is echter ex-Idol Joël de Tombe. Met zijn quasinochalant (charmant!) en prachtig gezongen uitvoeringen van ‘Vader op een fiets’ en ‘Kalverliefde’ maakt de jongeling grote indruk. Bijzonder is ook dat De Tombe zelfs in duet met La Arean fier overeind blijft.

Het vierspan en het combo bieden al met al een sfeervolle, levendige theateravond en brengen daarmee eervol hommage aan een belangrijk en groot kleinkunstenaar. Zijn naam valt weinig, maar zijn liedjes doen hem herleven.

Recensie 3

Uit: Telegraaf 27 oktober 2011
Door: Esther Kleuver

Er is alweer een aantal jaren verstreken sinds het overlijden van Robert Long. Gelukkig heeft hij ons een prachtig oeuvre nagelaten. Jenny Arean, Tony Neef, Maaike Widdershoven en Joël de Tombe brengen zijn omvangrijke repertoire opnieuw voor het voetlicht in het muzikale theaterprogramma Vroeger of Later.

Wie kent ze niet, nummers als Kalverliefde , Thorbeckeplein , het ondeugende Iedereen doet ’t en de hit Vanmorgen vloog ze nog uit de musical Tsjechov . Naast prachtige, poetische liedjes schreef Robert Long (Jan Gerrit Bob Arend Leverman, Utrecht, 1943 - 2006) ook heel wat maatschappijkritische teksten. In zijn songs ging hij niet alleen de strijd aan tegen de kerk (zoals in Jezus Redt ), het geloof en het kapitalisme, hij maakte zich ook sterk voor de emancipatie van de homoseksuelen en het milieu.

Neef, Arean, Widdershoven en De Tombe hebben zich tijdens de voorbereidingen van Vroeger of Later intensief met het repertoire van Long beziggehouden en daardoor hebben ze alle vier zo hun eigen persoonlijke voorkeur ontwikkeld. Al blijkt zowel Jenny Arean als Maaike Widdershoven het nummer Waarom huil je nou? tot favoriet te bestempelen. In de voorstelling zingt Joël de Tombe dit liedje, dat in eerste instantie over een ditjes-endatjesgesprek lijkt te gaan, maar uiteindelijk over een verbroken relatie blijkt te gaan, waarbij een van de partijen duidelijk nog niet over de breuk heen is.

Jenny Arean (die in het verleden regelmatig met Robert Long heeft samengewerkt) legt haar keuze uit: „De tekst is zo mooi en heel herkenbaar. De combinatie van deze tekst met de muziek is vernietigend, het komt heel erg binnen. En in de voorstelling zingt Joël het zo goed, ik word daar enorm door geraakt.” Ook Widdershoven beaamt de ijzersterke vertolking van collega Joël de Tombe. „Elke keer als hij het zingt, raak ik erdoor ontroerd. Het begint doodnormaal, maar heeft halverwege die herkenbare Robert Long-twist en dan worden er nog meer gevoelige snaren geraakt. Voor mij is dit het mooiste liedje uit onze voorstelling. De tekst in samenspraak met de harmonie is zo verschrikkelijk mooi en uit het leven gegrepen.”

Tony Neef kiest daarentegen voor het nummer Alleen in Amstelveen. „Het is een van mijn favoriete liedjes van Robert Long. Omdat je als luisteraar zo op het verkeerde been wordt gezet, daar hou ik van, van zo’n verrassing. En al helemaal als het gezongen wordt door Jenny Arean, zoals dat ook gebeurt in onze hommage. Ze zingt heel meelevend over een eenzame vrouw die in Amstelveen woont en die eigenlijk niemand meer spreekt. Ze is ook nog in de herfst, eigenlijk de winter van haar leven. En dan blijkt later in dat lied dat ze niet voor niks zo alleen is en dat ze die eenzaamheid eigenlijk wel verdient.”

De jongste van het stel, de 30-jarige Joël de Tombe (bekend van de eerste serie Idols en voor zijn rol in de musical Dromen zijn bedrog beloond met een Musical Awards-nominatie), vindt Flink zijn een van de mooiste liedjes. „Omdat het een situatie beschrijft die iedereen wel eens meegemaakt heeft. Het gaat over een relatie die ten einde is, de situatie die daaraan voorafgaat en het moment dat je afscheid van elkaar neemt. De tekst is zo pakkend geschreven en daarnaast ademt de muzikale begeleiding ook precies dat gevoel wat zo’n liedje nodig heeft. Voor mij is het een van de hoogtepunten van onze show wanneer Maaike dit zingt.”

Recensie 4

Uit: De Weekkrant 21 okt 2011
Door: Eric Ruijsink

Wat nachtelijk twitteren al niet teweeg kan brengen: één tweet over keihard meezingen met Robert Long resulteerde in een tweet van @poorterij die me er op wees dat er gisteren een liedjesprogramma zou zijn met onder andere Tony Neef en Jenny Arean.

Feest van herkenning met een lach en een traan.
Man, wat heb ik als puberjongen urenlang liggen luisteren naar een vorige generatie die voor mij op dat moment toch zo heel fris overkwam. En volgens mij is dat nog steeds zo, de tijdloosheid van sommige nummers treft me iedere keer weer. Samen met degene met wie ik zo keihard heb meegezongen togen we naar de poorterij. Mijn verwachtingen waren hooggespannen.

Ruimschoots waargemaakt
En ondanks dat het een try-out betreft, worden die verwachtingen ruimschoots waar gemaakt. Er is duidelijk niet gekozen om de nummers 1 op 1 te vertolken. Liefste mijn liefste, gezongen door één van de mooiste musicalstemmen van Nederland (Tony Neef), is gelardeerd met een andere tekst. Daarna is Joel de Tombe aan de beurt met Kalverliefde. U weet wel; Mam, mag hij straks ook een boterham? Dan Jenny Arean, de grande dame van het Nederlands toneel. Wat een verschijning, wat een stem. Helemaal op haar plaats met de teksten van Robert Long. Teksten die overigens heel vaak over verloren liefdes gaan, vergankelijkheid, kleinburgerlijkheid. De meeste inderdaad nog zo fris en fruitig alsof ze gisteren zijn geschreven. Dan mag Maaike Widdershoven laten horen wat ze kan, met een verstilde versie van Flink zijn. Kippenvel.

Theaterwerk
De rest van de show is gevuld met niet alleen louter hits, veel van Roberts theaterwerk komt aan bod. Hilarisch wordt het als de groep het beste zeurnummer ooit doet, Jenny als klaagster en de rest die van haar af probeert te komen. Ach toe blijf nog even, gezellig gezellig. Tranen met tuiten gelachen. Compliment ook zeker aan de muzikanten, altijd volgend en soms, tijdens Jacob, voluit. Af en toe zijn er intermezzos, waar de groep overspel, sex, relaties en meer van die dingen bespreekt. Dat blijkt steeds weer een opmaat te zijn voor het nummer wat komen gaat. Zo ook, natuurlijk, het verhaal over De Meeuw van Tsjechov. Deze hitmusical mag domweg niet ontbreken op een avond als deze. Een avond kortom, met een lach, een traan, voorzichtig meezingen en een daverend slot applaus. Op de terugweg naar huis bevind ik mij weer op mijn kamertje, luisterend naar Robert. Mijmerend over wat komen gaat…

Recensie quote's

NRC Handelsblad: "Vroeger of Later is een tour de chant waarin Jenny Arean de meeste aandacht trekt als uitbundig comédienne en ragfijn, warm chasonnière. Tony Neef blinkt vooral uit in Longs meest autobiografische nummers: als hij zingt, is het alsof de dichter-zanger zelf meeklinkt."

Parool: "Vroeger of Later laat goed zien hoe veelzijdig Robert Long was. (..) Arean is de ster van het bal. Zij grijpt de ballads zelfverzekerd bij de kladden en toont zich in de vrolijkere liedjes een rascomédienne."

Video

Flyer